Χρέος μονάχος σου να σηκωθείς

Έρχομαι να πιάσω το νήμα από μια συζήτηση που είχε ανοίξει στο Γκράνμα. Με έχει καλύψει σε μεγάλο βαθμό ο ό,τι να ‘ναι, κρίνω ωστόσο σκόπιμο να γράψω ως έχει αυτό που είχα κατά νου πριν διαβάσω τα σχόλιά του.

Aφορμή για το κείμενο είναι μια συνέντευξη στο μπλογκ αφομή του πέτρου παπακωνσταντίνου κι ένα κείμενο του οικονομολόγου κώστα λαπαβίτσα στην ελευθεροτυπία (αμφότερα έχουν μπει ως σύνδεσμοι τις προηγούμενες μέρες και στο γκράνμα) τα οποία είναι εξόχως αποκαλυπτικά ως προς τους συνολικούς τους σκοπούς και την αντίληψή τους για τη διέξοδο από την κρίση.

Ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός δεν τίθεται ως θέμα αυτή τη στιγμή μας λέει ο λαπαβίτσας και μας καλεί σε μια αλλαγή που θα μας βγάλει απ’ την κρίση και θα κάνει πιο ελκυστική τη σοσιαλιστική αλλαγή (που δεν είναι της παρούσης). Το βασικό δηλ είναι να βγούμε από την έξοδο. Όχι να τη βαθύνουμε για να μετατραπεί σε καθολική κρίση του συστήματος.

Πώς ακριβώς θα γίνει αυτό; Με έξοδο από το ευρώ (όχι κι απ’ την εε όμως), εθνικοποίηση τραπεζών, έλεγχο κεφαλαιακών ροών (γιατί κεφάλαιο θα συνεχίσει κανονικά να υπάρχει). Θα δοθούν τομείς στο δημόσιο για να προστατευτούν (όπως έγινε δηλαδή τη δεκαετία του 80 με τις προβληματικές). Θα έχουμε αναδιανομή εισοδήματος (προφανώς για να κινηθεί η αγορά) κι επιδόματα στα φτωχά στρώματα.

Μπορεί άραγε να γίνουν όλα αυτά με τον υπάρχοντα κρατικό μηχανισμό; Όχι γιατί είναι διεφθαρμένος κι αναποτελεσματικός. Χρειάζεται ολική αναδιάρθρωση με δημοκρατία και διαφάνεια.

Έτσι πρέπει να πιάνει το θέμα του κράτους ένας μαρξιστής..! Από τα κέρατα.

Ο παπακωνσταντίνου από την άλλη είναι ένας πολύ ικανός δημοσιολόγος. Καλός ατακαδόρος, αν και συνήθως δεν απαντά σε αυτό που τον ρωτάνε. Λέει αυτά που έχει ούτως ή άλλως κατά νου να πει και προσαρμόζει σε αυτά τις απαντήσεις του. Ακόμα κι έτσι όμως λέει μερικά πολύ ενδιαφέροντα πράγματα. Πχ για τα πλαστά διλήμματα που έθετε στο λαό ο γιωργάκης.

Πάρτε αυτό το ήπιο πακέτο για να μην έρθει το πιο σκληρό. Τελικά έκανε και τα δύο.

Να δεχτούμε το μηχανισμό στήριξης της ΕΕ για να μην χρειαστεί να καταφύγουμε στο δντ. Τελικά έκανε και τα δύο.

Να δεχτούμε τις σκληρές προτάσεις του Δντ για να μην οδηγηθούμε σε χρεοκοπία. Και το πιο πιθανό είναι πάλι να οδηγηθούμε και στα δύο.

Αφού καταλάβαμε λοιπόν ότι είναι ψευτοδιλήμματα γιατί να αποδεχόμαστε το βασικό τους πυρήνα και να προσπαθούμε να απαντήσουμε (πχ στο ζήτημα του χρέους); Θα επιστρέψω σε αυτό αργότερα.

Ποια είναι η πρόταση του Πετράν; Πάνω-κάτω ό,τι λέει κι ο Λαπαβίτσας κι ακόμα χειρότερα. Τα έχει συγκεντρώσει πολύ καλά κι ο οικοδόμος (http://odonitis.freehostia.com/?p=583). Έξοδος από το ευρώ (αν δε δεχτούν οι ευρωπαίοι εταίροι αλλαγή συμφώνου σταθερότητας), εθνικοποίηση τραπεζών. Και παύση πληρωμων/επαναδιαπραγματευση του χρέους (όχι διαγραφή).

Και σπεύδει να συμπληρώσει: όλα αυτά δεν είναι σοσιαλισμός (α-πα-πα! μη μας πουν και κομμουνιστές). Τα έκανε κι ο καραμανλής και τον κατηγόρησαν για σοσιαλμανία.

Εμένα όλη η αυτή η αγωνία μου θυμίζει τον καρατζαφέρη.

-Δεν τα λέω εγώ, το λέει κι ο τάδε. Είναι ακροδεξιός ο τάδε;

-Δεν τα λέει κανείς κομμουνιστής αυτά. Τα λένε οι φαινάνσιαλ τάιμς, η εφημερίδα του κατεστημένου. Υπεράνω κάθε υποψίας.

Δε λέω, καλό είναι να χρησιμοποιείς επιχειρήματα κι από τον αντίπαλο. Αλλά στο τέλος  υπεράνω κάθε (κομμουνιστικής) υποψίας δε θα είναι αυτοί. Θα είναι ο ίδιος ο πετράν.

Τέτοιες αναλύσεις είναι για κάθε χρήση. Μπορεί να τις περιφέρει στο αλαφουζέικο (που βγάζει αφρούς για την ακρόπολη και τα λιμάνια, αλλά με αυτά δε φαίνεται να ενοχλείται) και τα αστικά σαλόνια με το σκεπτικό ότι τα μέτρα είναι άδικα κι αναποτελεσματικά, γιατί στο τέλος της τριετίας το χρέος θα είναι μεγαλύτερο και το ελληνικό κράτος θα χρεοκοπήσει. Και να τις πασπαλίζει με λίγη σταλινολογία για το κουκουέ, ενώ κατά τα άλλα -λέει- δεν είναι λόγος να ειμαστε απέναντι οι διαμάχες του παρελθόντος και το αν είχε δίκιο ο στάλιν ή ο τρότσκι.

Μπορεί όμως να τις χωρέσει και σε ένα άρθρο για το λένιν και την τακτική και να μας πει τι να κάνουμε ως αριστερά, γιατί μόνο αυτά τα μεταβατικά μέτρα μπορούν να ανοίξουν το δρόμο και να βάλουν θέμα εξουσίας.

Αν υπάρχει κάτι που πρέπει να κρατήσουμε από τέτοιες αναλύσεις είναι οι πολύ χρήσιμες παρατηρήσεις των οικονομολόγων για το πώς μπορεί να χαράξει αυτόνομη πορεία μια χώρα έξω από το ευρώ και να τις εντάξουμε στη δική μας λογική της λαϊκής (ή όπως αλλιώς τη λέει ο καθένας) εξουσίας που θα αντιμετωπίσει λίγο-πολύ τα ίδια προβλήματα.

Η περίπτωση της κούβας, τα δύο χρονια (κατά μέσο όρο) της οικονομικής απομόνωσης (αν έχει όντως βάση), οι διμερείες συμφωνίες, η υποτίμηση του νομίσματος, οι δυνατότητες για παραγωγική ανασυγκρότηση, περεστρόικα κι ό,τι άλλο τραβάει η ψυχή του καθενός. Είναι πράγματα που θα μας απασχολήσουν.

Αν ειναι να κρατήσουμε κάτι από την ανάλυσή τους, ας δανειστούμε αυτό (κι ισως σε αυτή τη λογική να έχουν πολλά να συνεισφέρουν με τις γνώσεις τους πάνω στο αντικείμενο). Όχι την αταξική σκοπιά που δεν ξεχωρίζει το στοιχειώδες για τον χαρακτήρα του κράτους. Όχι τη ρεφορμιστική λογική και τα ενδιάμεσα βήματα που πατάνε σε αυτή.

Υπάρχει ένα τσιτάτο του μαρξ από το κεφάλαιο που λέει ότι το χρέος είναι το μόνο οικονομικό μέγεθος που ανήκει πραγματικά στο λαό. Βασικά όμως λέει κι άλλα πράγματα. Έτσι ξεκομμένο είναι καλό για ατάκα, όχι για επιχείρημα. Το μόνο χρέος -λέω εγώ- που έχει πραγματικά ο λαός είναι μονάχος του να σηκωθεί.

Το χρέος είναι υπαρκτό, αλλά δεν είναι βασικό ζήτημα ούτε καν για τους αστούς. Είναι όμως το βασικό πρόσχημα που προβάλλουν εκβιαστικά στο λαό για να περάσουν τα νέα μέτρα.

Ακόμη και ξέχωρα να το πάρουμε, το χρέος δεν απαντάται ολοκληρωμένα αν δε μπει πχ το ζήτημα της εξάρτησης από τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς. Τα φέσια από τους υπέρογκους εξοπλισμούς, ο παραγωγικός προσανατολισμός της χώρας (που προορίζεται για τουριστικό θέρετρο, αν όχι για μπουρντέλο των πλούσιων Ευρωπαίων –κι όχι μόνο).

Σε τελική ανάλυση το θέμα του χρέους μιας οικονομίας είναι δεμένο και με τις παραγωγικές της δυνατότητες και την αξιοποίησή τους. Είναι επιζήμια αυταπάτη να πιστεύουμε ότι ο ελληνικός καπιταλισμός μπορεί να σταματήσει να μπουκώνεται με κρατικό χρήμα και να λειτουργεί παρασιτικά για να προχωρήσει σε μια αβέβαια κι ασύμφορη παραγωγική ανασυγκρότηση που δεν θα του αποφέρει το μέγιστο κέρδος.

Θα ήταν σα να αγνοούμε βασικούς νόμους κίνησης, να κλείνουμε τα μάτια στα αίτια που οδήγησαν τον καπιταλισμό να αναπτυχθεί σε αυτή την κατεύθυνση, όχι ως στρέβλωση των αρχών της αγοράς, αλλά ως απαρέγκλιτη τήρησή τους.

Εν παρόδω να πω ένα σχόλιο της μπρέζνιεβα για αυτές τις περιβόητες αγορές με τις οποίες μας γάνιασαν το συκώτι. Σε λίγο μου λέει θα κάνει το παιδί (όχι το δικό μας) καμιά ζημιά και θα λέει στους γονείς: δεν το ‘κανα εγώ, οι αγορές. Η αποθέωση του απρόσωπου.

Μέχρι τώρα η λύση ήταν να το διατυπώσεις αφελώς κι ουδέτερα. Πχ: μαμά, το γάλα χύθηκε. Δεν το έχυσα εγώ, δεν έχουμε ενεργητική διάθεση (ενέργεια που μεταβαίνει στο αντικείμενο). Χύθηκε από μόνο του. Τώρα υπάρχει και δράστης έτοιμος. Το απαιτούν οι αγορές. Σα να λέμε το είπε ο μορμόλης.

Κλείνει η παρένθεση.

Αυτό που βρίσκεται στο επίκεντρο της σημερινής συγκυρίας είναι η καπιταλιστική κρίση. Το χρέος είναι κομμάτι αυτής της συγκυρίας. Η συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης που (πρέπει να) κάνουν οι κομμουνιστές οφείλει να συνδέει τις επιμέρους πτυχές με το γενικό και να απαντάει συνολικά.
Κι είναι ακριβώς η συζήτηση για την κρίση και τα αίτιά της που θέτει ζήτημα υπέρβασης του καπιταλισμού. Ακριβώς βάσει της συγκεκριμένης κατάστασης κι όχι ως αφηρημένο σχήμα που έχουμε στο κεφάλι μας και κοπανάμε σε κάθε ευκαιρία.
Είναι λάθος -κατά τη γνώμη μου- να εξετάζουμε το χρέος ως αφαίρεση ξεκομμένο από τη συνολική κρισιακή συγκυρία και να διατυπώνουμε προτάσεις-λύσεις γι’ αυτό. Κάθε πρόταση για το σήμερα πρέπει να απαντάει βασικά στο θέμα της κρίσης και πώς θα απαλλαγούν οι λαοί από το βάρος τους.

Σε αυτό το πλαίσιο ανακύπτουν δύο βασικοί κίνδυνοι.
Ο πρώτος. Αφού η τρέχουσα καπιταλιστική κρίση είναι η μεγαλύτερη μετά από το κραχ του 29′ η απάντηση που θα δώσει διέξοδο μπορεί να είναι αντίστοιχη με αυτή που δόθηκε τότε: το νιου ντιλ του ρούζβελτ και ο μεταπολεμικός κεϋνσιανισμός.

Ο πετράν εξηγεί πολύ καλά γιατί δε μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτό που μεσολάβησε κι έδωσε διέξοδο στα πλεονάζοντα κεφάλαια που συσσωρεύονταν δεν ήταν η αναδιανεμητική κεϋνσιανή λογική αλλά η τρομακτική καταστροφή του βήτα παγκόσμιου που επέτρεψε την απρόσκπτη ανάπτυξη των (κυρίως αμερικάνικων) κεφαλαίων στην κατεστραμμένη ευρώπη.
Αυτό που δεν καταλαβαίνω είναι σε τι ακριβώς διαφέρει η δική του πρόταση για τις τράπεζες κι άλλους τομείς από την χρεοκοπημένη λογική ενός νεοκεϋνσιανισμού με εκτεταμένες κρατικοποιήσεις και αναδιανομή εισοδήματος (χωρίς να μπαίνει θέμα μετασχηματισμού της κοινωνίας).

Ο δεύτερος κίνδυνος είναι η αυταπάτη που κάποτε έφτασε ως τις γραμμές μας και στην ελληνική του εκδοχή αποτυπώθηκε στο περίφημο σύνθημα: αλλαγή με κατεύθυνση τον σοσιαλισμό. Ο μετασχηματισμός δεν αρχίζει σήμερα εντός του συστήματος, αλλά με την κατάληψη της εξουσίας. Το μεταβατικό πρόγραμμα δεν είναι μια ομαλή, εξελικτική μετάβαση στο σοσιαλισμό με γεφυρούλες αλλά στόχοι πάλης σε ένα μεταβατικό διάστημα ώσπου να τεθεί ξανά στην ημερήσια διάταξη το θέμα της εξουσίας.

Σήμερα υπάρχει συσσωρευμένη αρνητική πείρα από τα λαθη του παρελθόντος. Κανείς δε θα μας συγχωρήσει αν την πατήσουμε πάλι με τον ίδιο τρόπο.

Μένουν πολλά ζητήματα ανοιχτά. Για την τακτική, τα (ενδι)άμεσα αιτήματα, τη λαϊκή αυτενέργεια που παραμένει ζητούμενο. Το αφήνω εδώ και κρατάω τα υπόλοιπα για τη συνέχεια σε επόμενο κείμενο.

Υγ: παρακαλείται ο καπετάνιος του γκράνμα ύψιλον που διαθέτει την κατάλληλη τεχνογνωσία να σπάσει κάπως το κείμενο για να μην εμφανίζεται ολόκληρο μακρυνάρι. Και να ξέρει ότι δε θα έχω άμεση πρόσβαση τις επόμενες ώρες -τουλάχιστον- για να στήσουμε γαϊτανάκι με σχόλια και κόντρα-σχόλια. Ούτως ή άλλως στις εισηγήσεις μάλλον μας βγαίνει καλύτερα αυτό που σκεφτόμαστε.

Σύντροφοι, τις διαδικασίες…