Τι να κάνουμε…

Την άλλη βδομάδα έχει απεργία. Μία μέρα πριν είναι η επέτειος ίδρυσης της επον και του κόκκινου στρατού. Αν την είχε προκηρύξει πρώτα το παμε, η γσεε θα την έβαζε μια μέρα πριν και οι μέρες θα συνέπιπταν. Δεν πειράζει την επόμενη χρονιά.

Το γενικό πλαίσιο είναι γνωστό. Η κυβέρνηση του πασοκ πάει να περάσει ό,τι δεν κατάφερε το 2001 με τον γιαννίτση κι αυτή τη φορά νιώθει δυνατή να το κάνει. Είναι έτοιμη να καταργήσει ουσιαστικά τα βαρέα, να ανοίξει το δρόμο για σύνταξη στα 70 και να καθιερώσει συντάξεις φιλανθρωπίας. Οι εργαζόμενοι πρέπει να πειστούν ότι τους κάνουν χάρη που τους δίνουν σύνταξη, ότι δεν έχουν δικαίωμα σε ανθρώπινα γηρατειά, ότι πρέπει να δουλεύουν μέχρι να πεθάνουν, αλλιώς η οικονομία κινδυνεύει να βουλιάξει εξαιτίας τους.

Σε αυτή την προσπάθεια το πασοκ έχει αμέριστη στήριξη από νδ, γσεε και μμε που κάνουν καθημερινά πλύση εγκεφάλου και τρομοκρατούν τον κοσμάκη με τηλεδιαγγέλματα τύπου πρετεντέρη. Το κακό είναι ότι ως ένα βαθμό τα καταφέρνουν.

Ο λαός αποπροσανατολίζεται και χωρίς ταξικό μπούσουλα αρχίζει να θεωρεί υπεύθυνους τους μετανάστες, γιατί κάποιος πρέπει να φταίει κι αν το καλοσκεφτώ ο βαθύτερος λόγος που δε βρίσκω δουλειά είναι όλοι αυτοί οι πακιστανοί δημοσιογράφοι που έχουν κατακλύσει τις εφημερίδες και τα κανάλια.
Σε δεύτερο επίπεδο ο κοινωνικός αυτοματισμός επεκτείνεται στα ρετιρέ, στους αιώνιους φοιτητές που είναι τεμπέληδες και δε θέλουν να δουλέψουν, στους συνδικαλιστές, στους αγρότες που κλείνουν το δρόμο, στις πορείες που τα σπάνε και πάει λέγοντας.

Η δική μας γενιά ειδικά, των ανασφαλών κι ανασφάλιστων, αρχίζει να συνειδητοποιεί πως αν δεν αλλάξει κάτι δεν πρόκειται να δει κανένα είδος σύνταξης και κοινωνικής ασφάλισης όταν έρθει η σειρά της. Αλλά αντί να ξεσηκωθεί και να επαναστατήσει απέναντι σε αυτή την μαυρίλα που της προορίζουν για μέλλον, το ‘χει πάρει μάλλον χαλαρά και προτιμά να μην το σκέφτεται. Ασχολείται με το πρωτάθλημα, το εξ φάκτορ, τα ψώνια, τη σαββατιάτικη έξοδο κι ό,τι άλλο μπορεί να της προσφέρει την ψευδαίσθηση μιας προσωρινής φυγής από τα έξοδα και τα αδιέξοδά της.

Από μια άποψη αυτή η ψυχολογία ρωμαϊκού οργίου μπροστά στο τέλος της αυτοκρατορίας που έρχεται είναι αντεστραμμένη απελπισία μιας γενιάς που προσπαθεί να αναπληρώσει την ξεκούραση των προγραμμένων γηρατειών της με ανέμελες καταστάσεις στο σήμερα.
Ας γλεντήσουμε τώρα που είμαστε νέοι, γιατί μετά θα πεθάνουμε στη δουλειά (ή στην ανεργία).

Το βασικό σε όλα αυτά είναι η απελπισία και πάνω σε αυτό πρέπει όλοι να προβληματιστούμε.

Πότε απελπίζεται ο άνθρωπος;

Όταν δεν έχει κάτι να τον εμπνέει και δε βλέπει καμιά προοπτική να αλλάξει η ζωή του. Δεν ελπίζει τίποτα, φοβάται τα πάντα, είναι ανελεύθερος, σκλάβος των φόβων του και της τάξης πραγμάτων που τους προκαλεί.
Ο περισσότερος κόσμος δε διαφωνεί με όσα του λέμε, αλλά δεν πιστεύει ότι μπορούν να γίνουν στην πράξη, δεν εμπιστεύεται τη δύναμή του, την τάξη του και τους συλλογικούς της αγώνες, φοβάται να βγει μπροστά και να εκτεθεί.

Γιατί δεν τον εμπνέουμε περισσότερο;

Μεγάλο ζήτημα. Δεν είναι άσχετο με το θέμα μας, αλλά έχει να κάνει με πράγματα που ξεφεύγουν πολύ από τον ορίζοντα της απεργίας: το κόμμα, το πρόγραμμά του, την κομμουνιστική προοπτική, πόσο πειστικά τη βάζουμε στη ζωή. Αλλά και με μια σειρά αντικειμενικούς κι υποκειμενικούς παράγοντες που δένουν διαλεκτικά μεταξύ τους.

Έχει να κάνει με τον σύγχρονο τρόπο ζωής και το ρόλο της τηλεόρασης, αλλά το θέμα είναι ποια είναι η δική μας παρέμβαση, η δική μας στάση ζωής και πόσο δυναμικά την προβάλλουμε ως εναλλακτικό πρότυπο.

Έχει να κάνει με την έλλειψη μέσων (κι αυτή με τη σειρά της με την έλλειψη χρημάτων) αλλά παλιότερα, με πολύ λιγότερα μέσα οι κομμουνιστές ξεσήκωναν την κατοχική αθήνα με τηλεβόες, τρικάκια και συνθήματα στους τοίχους κι όλοι είχαν την αίσθηση ότι συμμετείχαν σε πανηγύρι, ενώ κινδύνευε η ζωή τους.

Διαφορετικές οι συνθήκες, θα μου πεις, αλλά δεν ξέρω ποια ακριβώς διαφορά είναι αυτή που δικαιολογεί τη σημερινή ηττοπάθεια και μια αίσθηση αγγαρείας που σέρνουμε μαζί μας στις πορείες.

Το βάρος πέφτει στο υποκειμενικό γιατί είναι το δυναμικό κομμάτι της αντίθεσης που μπορεί να αλλάξει τα πράγματα. Τις αντικειμενικές τάσεις ενσωμάτωσης κι αλλοτρίωσης της εργατικής τάξης πρέπει εμείς να τις προσεγγίσουμε θεωρητικά, να τις ερμηνεύσουμε, να πάρουμε μέτρα για να τις αντιμετωπίσουμε. Το ότι το κμε έχει να κάνει τέτοια δουλειά από τότε που ζούσε ο κάππος, δεν είναι αντικειμενική αδυναμία, ή φυσικό φαινόμενο.

Το βάρος πέφτει στη κριτική γιατί αυτή είναι αναγκαία σαν οξυγόνο στους κομμουνιστές και στη δράση τους. Δεν πρέπει να τη φοβούνται, αλλά να την αποζητούν. Ακόμα κι από αυτούς που δεν σήκωσαν ποτέ μια απεργία κι έρχονται έντεκα η ώρα με φρέσκια επιδερμίδα και φραπεδιά στο χέρι να πουν ότι η πορεία είναι ψόφια, χωρίς παλμό.

Πρέπει να ξεχωρίζουμε την καλοπροαίρετη κριτική να εξηγούμε τους αντικειμενικούς λόγους γιατί οι περισσότερες κριτικές γίνονται υποκειμενικές, αλλά να κάνουμε κι αυτοκριτική. Που δε θα είναι μηδενισμός και μαστίγωμα, ούτε όμως ασυλία τύπου ρεχάγκελ όπου χρειάζεται πρόλογος για να πεις τα αυτονόητα. Τιμούμε το κόμμα, την τάξη και τους αγώνες της, αλλά κάνουμε συγκεκριμένη ανάλυση για να δούμε πού χρειάζεται βελτίωση. Αλλιώς θα μείνουμε με τις δόξες του 17 και το μαγικό καλοκαίρι του βερνίκου. Κάθε θρίαμβος έχει και το βερνίκο που του αξίζει.

Πρέπει να ανοίξει μια κουβέντα πάνω σε μια σειρά ζητήματα, για να γνωρίσουμε καλύτερα τον καπιταλισμό που θέλουμε να ανατρέψουμε και βασικά την εργατική τάξη που θέλουμε να (καθ)οδηγήσουμε στην έφοδό της προς τον ουρανό.

-το ζήτημα της συνείδησης και πώς διαμορφώνεται. Πώς η κοινή γνώμη παύει να είναι μια κοινή, μια πόρνη, πώς ωριμάζει και γίνεται ταξική συνείδηση; Πώς δένεται το αυθόρμητο με τη συνειδητή ταξική πάλη;

-την τρομοκρατία στους χώρους δουλειάς. Πώς πάμε να τη σπάσουμε; Πώς χτυπάμε τη μαύρη ανασφάλιστη εργασία; Την καταπάτηση των συλλογικών συμβάσεων ακόμα και σε χώρους με ευνοϊκούς συσχετισμούς –πχ οικοδομή; Γιατί, αν δε σπάσουμε την ανασφάλεια σε αυτούς τους χώρους θα το βρούμε μπροστά μας στην επόμενη απεργία.

-τι μπορεί να γίνει για να οργανώσουμε συλλογικά τις αντιστάσεις των ανέργων; Ζήτημα αιχμής που αγγίζει πια κάθε δεύτερη οικογένεια. Χωρίς τη δική μας παρέμβαση ο άνεργος μένει εγκλωβισμένος στην αδιέξοδη λογική του ατομικού βολέματος κι είναι μάλλον απίθανο να απεργήσει όταν βρει μια θέση για την οποία έχει φιλήσει κατουρημένες ποδιές.
Ο εύκολος δρόμος είναι ο ατομικός, άλλο αν είναι αδιέξοδος και κατήφορος που πάει ντουγρού στο βούρκο.

-το θέμα της καπιταλιστικής κρίσης. Πώς μια οικονομική κρίση γίνεται γενικευμένη πολιτική κρίση του συστήματος; Μπορούμε να την αξιοποιήσουμε από επαναστατική σκοπιά, ή μήπως είναι περίοδος εξατομίκευσης που σφίγγουν τα λουριά κι επικρατεί το σώζων εαυτόν σωθήτω;

-το θέμα της τακτικής μας. Πώς θα αποκρούσουμε τη νέα επίθεση στο μεροκάματο του κοσμάκη; Πώς θα κλιμακώσουμε τις κινητοποιήσεις; Με ποιο τρόπο θα πετύχουμε νίκες και κατακτήσεις για τους εργαζόμενους;

Αυτό το τελευταίο αποκρυσταλλώνει και το δια ταύτα.

Η εργατική γραφειοκρατία είναι πιο πρόστυχη παρά ποτέ και δε νοιάζεται πλέον ούτε για τα προσχήματα. Το βάρος πέφτει αποκλειστικά στους δικούς μας ώμους. Αν εμείς δεν κάνουμε κάτι, τα μέτρα θα περάσουν αναίμακτα χωρίς πολλές αντιδράσεις.

Πώς θα δείξουμε λοιπόν στον κόσμο ότι ο αγώνας του δεν είναι μάταιος; Ότι η απεργία δεν είναι μια τουφεκιά στον αέρα. Δεν έχουμε απέναντί μας πουλάκια να τρομάξουν και να φύγουν, αλλά θηρίο απειλητικό κι επικίνδυνο. Επόμενα, είναι ζήτημα πώς θα το λαβώσουμε χωρίς να σπαταλάμε πολύτιμα βόλια στον αέρα.

Προφανώς πρέπει να βλέπουμε τα πράγματα σε βάθος χρόνου σε μια συνέχεια με μια προοπτική. Αλλά η προοπτική είναι ένα σύνολο από συγκυρίες κι η σημερινή είναι άκρως σημαντική.
Δεν πρόκειται να ιδρώσει το αυτί τους με δύο εικοσιτετράωρες μες στο φλεβάρη κι άλλη μία το δεκέμβρη. Οι απεργίες του παμε ήταν μεγάλο βήμα, δε συνιστούν όμως από μόνες τους κάποια νίκη. Χωρίς κλιμάκωση του αγώνα η απεργία θα μείνει παρακαταθήκη για το μέλλον αλλά θα κουβαλά την απογοήτευση της νέας υποχώρησης και της ήττας του κινήματος.

Η κλιμάκωση βέβαια πάει με τις διαθέσεις του κόσμου, δε βγαίνει με διατάγματα από τις πρωτοπορίες. Θα ήταν πολύ χρήσιμο σχετικά να γνωρίζαμε ποσοστά συμμετοχής στις κατά καιρούς απεργίες για να ξέρουμε πού βαδίζουμε, αλλά ο ρίζος αποφεύγει συστηματικά να αναφερθεί σε αριθμούς.
Το λιγότερο που θα μπορούσαμε να κυνηγήσουμε είναι να βγει ένα μεγάλο συλλαλητήριο κάθε εβδομάδα που θα κρατάει ζεστό το θέμα και τις διαθέσεις του κόσμου και θα έχει κάθε φορά και μεγαλύτερη συμμετοχή. Κι αν το βάζαμε στην πράξη, πιθανότατα θα βρίσκαμε συλλογικά περισσότερες και καλύτερες μορφές που θα ξεπηδούσαν από το ίδιο το κίνημα. Αυτό είναι το μεγάλο πλεονέκτημα ενός μαζικού κόμματος όταν λειτουργεί συλλογικά και αξιοποιεί όλες του τις δυνάμεις και το πρωτόβουλο πνεύμα της βάσης του.

Το κίνημα έχει ανάγκη να θυμηθεί πώς κατακτάει μικρές νίκες. Κι ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη μου φαίνεται ότι το έχει η οργανωμένη πρωτοπορία του που έχει ξεχάσει να οργανώνει και να καθοδηγεί νικηφόρους αγώνες και να γενικεύει την εμπειρία τους.

Ας έχουμε απλώς υπ’ όψιν ότι η τελευταία φορά που το εργατικό κίνημα κατάφερε να βάλει φρένο στον αντιλαϊκό σχεδιασμό της κυβέρνησης ήταν μια δεκαετία πριν με τον γιαννίτση κι ότι τώρα ο πήχης μπαίνει ακόμα ψηλότερα. Ίσως αυτή τη φορά να μην είναι αρκετή ούτε μια μεγαλειώδης συγκέντρωση όπως εκείνη του 2001 για να φοβίσει το αστικό επιτελείο και να αλλάξει τους συσχετισμούς.

Πρέπει να κάνουμε πιο αποτελεσματικό τον αγώνα, να δούμε πώς μπορούμε να το πετύχουμε και να συμβάλλουμε με ιδέες και προβληματισμούς. Η συζήτηση αυτή πρέπει να ανοίξει ακόμα περισσότερο και δεν περισσεύει κανείς για να μείνει έξω από αυτήν.  Ο τίτλος του κειμένου κανονικά έχει ερωτηματικό στο τέλος. Την απάντηση καλούμαστε να τη δώσουμε όλοι μας.

Κλείνοντας να πω ότι με το πρώτο πληθυντικό που χρησιμοποιώ αναφέρομαι στους κομμουνιστές κι ειδικά στο κόμμα όπου είναι οργανωμένη κι η συντριπτική τους πλειοψηφία και το οποίο κατά τη γνώμη μου παρά τις αδυναμίες και τα λάθη του –πχ στο θέμα της κούνεβα- το χωρίζει άβυσσος στη δουλειά του στο εργατικό κίνημα από τους υπόλοιπους χώρους.
Αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κι άλλοι χώροι που θα ήταν δυνάμει σύμμαχοι κατά τη γνώμη μου σε ένα μέτωπο κατά της εε και των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων.